Dân làng đất Nghiệp có tục lệ rất cổ quái, mỗi năm góp tiền mua một người con gái xinh đẹp còn trinh trắng để ném xuống sông làm vợ cho Hà Bá, họ cho rằng việc cúng tế như vậy sau đó sẽ được Hà Bá phù hộ cho cả làng được bình an vì sông điều vũ thuận và gặp nhiều may mắn trong việc đi lại trên sông nước, đánh bắt hải sản. Sự mê tín mù quáng ấy trải qua nhiều thời gian đã ăn sâu vào suy nghĩ, tiềm thức của dân chúng không ai phá nổi.
Lúc đó có ông Tây Môn Báo đến làm quan, thấy hủ tục lạc hậu dã man như vậy thì bực lắm quyết tìm cách ngăn chặn. Tới thời điểm dân làng tổ chức hiến tế theo lệ, ông thân hành đứng ra làm chủ lễ cưới cho Hà Bá.
Trước mặt đông đủ bô lão, hào trưởng, ông đồng bà cốt trong vùng, ông cho gọi người con gái được mua về tới yết kiến. Xem mặt xong ông cười, lắc đầu mà chê rằng: “Dáng người tuy đẹp nhưng dung nhan vẫn còn khiếm khuyết. Ta nhờ bọn ông đồng bà cốt xuống nói với Hà Bá xin hoãn lại hôm khác để tìm kiếm người xinh đẹp hơn”. Nói xong liền sai binh lính khiêng ngay một ông đồng quăng xuống sông.
Một lúc sau, ông nói : ” Sao đi lâu thế này! Quân bay nhờ bà cốt xuống nói giúp xem sao”. Binh lính lại bắt ngay một bà cốt quăng xuống sông.
Một lúc, ông bảo : ” Sao mấy cái ông đồng bà cốt này làm gì mà lâu lên thế, xem chừng ăn nói không lên nhời. Làm phiền các cụ bô lão đi giúp cho”. Lại lập tức sai lính lôi một cụ ném xuống sông mất dạng.
Lại một lúc nữa, ông quát: ” Mãi không thấy người nào trở về bẩm báo là sao? Bọn đồng cốt với bô lão này thật chẳng ra thể thống gì đi không được việc cũng phải về tâu trình chứ, thế này thì phải nhờ tới bậc hào trưởng mới xong việc”. Quân lính lại chạy đến bắt ngay vị hào trưởng định quăng tiếp xuống sông.
Bấy giờ bao nhiêu người đều sợ xanh mặt, quỳ xuống vái lạy như tế sao xin ông tha cho. Tây Môn Báo giả đò trầm ngâm suy nghĩ, nói: “Để thong thả ta xem sự tình ra sao đã”. Đám người quỳ bên dưới run lẩy bẩy, hồn vía lên mây hết cả.
Một lúc sau ông mới bảo: ” Không thấy tin tức hồi âm gì, tức là Hà Bá không muốn lấy vợ nữa rồi”
Từ đó trở đi dân đất Nghiệp không ai còn dám nhắc đến chuyện Hà Bá lấy vợ nữa, nhờ thế hủ tục mê tín được bài trừ.
Lời bàn:
Mê tín khiến người ta lầm lẫn, vọng tưởng, dẫn đến tan cửa, nát nhà, tiền mất tật mang, có khi còn mất cả mạng thật là nguy hại lâu dài, ảnh hưởng tới nhiều thế hệ. Khi mê tín đã thành phong tục, cái sai đã trở thành hiện hữu được người ta chấp nhận cho là đúng đắn thì khó lòng mà khuyên bảo dạy dỗ họ, càng không dễ dàng phá bỏ nó. Muốn phá tất phải dụng tâm trí khéo làm mới được, như ông Tây Môn Báo am hiểu về học thuật nên biết rõ cái sai trái ngu dốt của lệ hiến tế, nhờ vào chức vị quan phụ mẫu của mình mà lựa theo để bày đặt chuyện, lấy ” gậy ông đập lưng ông” để tìm cách trừ khử cái gốc rễ mê muội trong dân chúng, trong đó nguyên nhân chính xuất phát từ đám ông đồng bà cốt quàng xiên, bô lão hào trưởng xưa nay chỉ tìm cách lôi kéo, cổ vũ, phối hợp với đám thầy bà để nhũng nhiễu người ta, kiếm ăn, trục lợi. Tiêu diệt bọn ấy để cứu vớt lương dân như ông Tây Môn Báo thực là chí công, chí chính vậy
